Иштин тартиби:

 

1.          9.5-сүрөттүн сол жагындагы I түрмөк биринчи, оң жагындагысы экинчи түрмөк деп аталат. Түрмөктөрдү чиймеде көрсөтүлгөндөй абалда жайгаштырып (А конфигурациясы), биринчи түрмөккө өзгөрмөлүү ток берип, экинчи түрмөктөн чыккан чыңалууну өлчөгүлө.

 

9.5-сүрөт

2.    Биринчи жана экинчи түрмөк үчүн 400-оромдуу түрмөктөрдү колдонуп, генератордон  чыңалуу бергиле. Экинчи түрмөктөгү чыккан чыңалууну өлчөп  9.1- таблицага  жазгыла.

3.    U - формасындагы  өзөкчөнүн жогорку түз бөлүгүн түрмөктөргө 9.6а-сүрөттөгүдөй (В конфигурациясы) койгула жана 2-көнүгүүнү кайталагыла.

4.    9.6б-сүрөттө  көрсөтүлгөндөй (С конфигурациясы) ачык U-формасындагы  өзөкчөнүн  эки тарабына тең түрмөктөрдү жайгаштырып,  2-кадамды  кайталагыла.

5.    Акырында 9.6в-сүрөттө көрсөтүлгөндөй (D конфигурациясы) U-формасындагы  өзөкчөнү туюктап,  2-кадамды  кайталагыла.

6.    Кирген чыңалууга салыштырмалуу чыккан чыңалуунун мааниси эң чоң болгон өзөкчөнүн конфигурациясын колдонуп, биринчи жана экинчи түрмөктөрдүн бардык комбинациялары үчүн тажрыйбаны кайталагыла. Бардык учурда кирген чыңалуунун мааниси тон ашпашы керек. Алынган  чоңдуктарды 9.2- таблицага жазгыла. 

 

 

Анализ:

 

1.    Өзөкчөнүн кандай конфигурациясында экинчи түрмөккө болгон электромагниттик таасир чоң болот? Өзөкчөнүн конфигурациясына жараша экинчи түрмөктө пайда болгон чыңалуунун маанилерин болушун теориянын жардамы менен түшүндүргүлө.

2.    9.2-таблицадагы чоңдуктарга таянып, биринчи түрмөктүн оромдорунун турактуу маанисинде экинчи түрмөктүн оромдордунун санын өзгөртүп, кирген чыңалуунун чыккан чыңалуудан болгон көз карандылык графигин тургузгула. Чыккан чыңалуу менен экинчи түрмөктүн оромдорунун санынын ортосунда кандай  математикалык көз  карандылык  байкалат?

3.    Трансформатордун иштөө мүмкүнчүлүгүн кантип дагы кеңейтсе болот? Биринчи түрмөктөн экинчи түрмөккө индукциянын берилүүсүн арттыруу максатында кандай өзгөртүүлөрдү жасаса болот?

 

9.1- таблица

 

Өзөкчөнүн конфигурациясы: _____________

9.2- таблица

 

 

II БӨЛҮK

 

ИШТИН ТАРТИБИ:

 

1.    9.7-сүрөттө көрсөтүлгөндөй темир өзөкчөгө оромдорунун саны бирдей (400) болгон түрмөктөрдү киргизип, өзөкчөнү туюктап, кирүү жана чыгуу учтарына вольтметр (жарыш) жана амперметрди (удаалаш) туташтыруу менен бирге, экинчи түрмөккө  1000дук резисторду туташтырып чынжыр чогулткула.

 

9.7-сүрөт

2.    Кирген чыңалууну   ко тууралагыла. Экинчи түрмөктө каршылыгы 1000дук  резистор туташтырылган учурдагы кирген жана чыккан чыңалууларды жана ток күчтөрүн өлчөгүлө. Жыйынтыктарды 9.3-таблицага жазгыла.

3.    1-2-кадамдарды каршылыгы100дук  резистор менен кайталагыла.

4.    1-2-кадамдарды каршылыгы10дук  резистор менен кайталагыла.

5.    Эми экинчи түрмөктөгү оромдордун санын өзгөртүү менен, 1-4-кадамдарды кайталагыла. Кирген жана чыккан түрмөктөгү оромдордун санынын бардык комбинациялары үчүн 1-4-кадамдарды кайталап, тиешелүү чоңдуктарды өлчөгүлө.

6.    Экинчи түрмөктү 9.8-сүрөттө көрсөтүлгөндөй кылып, беш-алты жолу ороло тургандай жоон сары зым менен  алмаштырып, ага амперметрди туташтырып, кирген чыңалууну ко тууралап, чыккан ток күчүн ченегиле.

 

 

7.    SF-8617 моделиндеги комплектиңиз бар болсо, биринчи жана экинчи түрмөктөрдү 9.9-сүрөттөгүдөй жайланыштырып, кирген жана чыккан тараптарына вольтметрлерди (паралелль) жана амперметрлерди (удаалаш) туташтыруу менен 1-4-кадамдарды кайталагыла.

 

 

Эскертүү: Ш формасындагы өзөкчө менен башка түрдүү конфигурацияларды да изилдесеңиз болот.

 

8.    Лабораторияда бирден ашык өзөкчө бар болсо, аларды 9.10-сүрөттө көрсөтүлгөндөй туташтырып, кирген жана чыккан ток күчүн өлчөп, анализ жасагыла.

 

 

 

Анализ:

 

1.      9.3-таблицасында берилген чоңдуктардын маанисин эсептеп чыгаргыла. Эгерде көнүгүүнүн 7-кадамын аткарууга  мүмкүн болсо, анда дагы бир таблицаны толтуруу зарыл  болот.

2.      Каршылыктын турактуу маанисинде оромдорунун саны түрдүү түрмөктөр үчүн кирген жана чыккан  токторунун  арасында  кандай  байланыштар  бар?

3.      Түрмөктөгү оромдордун белгилүү бир комбинациясы үчүн каршылыкты өзгөртүү, кирген токтун чыккан токко болгон катышын кандай өзгөртөт? Бардык комбинациялар үчүн катыш бирдей болобу? Тажрыйбадан алынган натыйжаларга карата жыйынтык чыгаргыла.

4.      Биринчи жана экинчи түрмөктөгү оромдордун саны бирдей болгон учурда чыңалуунун идеалдуу өзгөрүшү алынат. Силер жүргүзгөн тажрыйбада чыңалуунун өзгөрүшү ()  идеалдык  мааниге (бирге) канчалык  жакындады?

5.      Идеалдык трансформаторлор бир чыңалуудан экинчи чыңалууга өткөндө, өтө аз кубаттуулукту жоготуу менен (ПАК100%), индукциялык ток беришет. Силер жүргүзгөн тажрыйбада кубаттуулуктардын катышы () идеалдык трансформатордун кубаттуулуктарынын катышына канчалык деңгээлде жакындады?

6.      Экинчи түрмөктү беш-алты жолу ороло тургандай жоон сары зым менен  алмаштырганда (6-кадам) кандай жыйынтыктар алынды?

9.3-таблица

 

7.      Ш формасындагы өзөкчөлөр менен түрмөктөрдөгү оромдордун түрдүү комбинацияларынан алынган (7-кадам) чыңалуунун жана токтун маанилерине талдоо жүргүзгүлө. Алынган чоңдуктарды U формасындагы өзөкчө менен  алынган  маанилер  менен  салыштыргыла. Эки өзөкчөнүн кайсынысы артыкчылыкка ээ? Эмне себептен? Башка өзгөртүүлөрдү жасоо менен бул артыкчылыкты арттырууга мүмкүнбү?

8.      8-кадамды аткарууда биринчи жана акыркы түрмөктөрдүн оромдорунун  саны  бирдей  болсо, кирген жана чыккан чыңалуулар канчалык деңгээлде бири бирине жакындады? Түрмөктөрдүн бардык комбинациялары үчүн кирген жана чыккан кубаттуулуктар кандай өзгөрдү? Тажрыйбанын бул бөлүгү мурунку бөлүктөрүнөн эмнеси менен айырмаланат?